زمین‌لرزه

• هنگام ساخت‌وساز، لازم است آیین­نامۀ طراحی ساختمان­ها در برابر زلزله (استاندارد ۲۸۰۰) رعایت گردد.
• هنگامی که می‌خواهید خانه‌ای بخرید یا اجاره کنید؛ نقشه سازه و تأسیسات را از مالک دریافت کنید و از یک مهندس سازه بخواهید تا ساختمان را از نظر مقاومت در برابر زلزله بررسی کند. اگر قبلاً هم منزلی را تهیه کرده‌اید؛ می‌توانید از یک مهندس سازه، در مورد میزان مقاومت منزلتان یا امکان مقاوم سازی آن در برابر زلزله، مشاوره بگیرید.
• برای جبران و کاهش خسارات ناشی از وقوع زلزله محل سکونت بیمه شود.
• عیوب سیم‌کشی ساختمان‌، نشت لوله‌های گاز و ‌ترکیدگی لوله‌های آب و فاضلاب را رفع کنید. برای این کار حتماً از یک متخصص کمک بگیرید.
• راه­های خروجی خانه و ساختمان برای مواقع اضطراری شناسایی شود.
• راه‌های ورودی و خروجی، راه‌پله‌ها و راهرو‌ها، از وسایلی که ممکن است براثر وقوع زلزله سقوط کنند و مسیر خروجی را در مواقع اضطراری ببندند، خالی یا در جای خود محکم شود.
• با مشارکت همه اعضای خانواده عوامل خطرساز در ساختمان شناسایی و رفع شود.
• آبگرمکن‌، یخچال‌، فریزر، اجاق گاز و اشیای بلند و بسیار سنگین ‌را با بست یا تسمه‌های مناسب، به کف و دیوار منزل محکم کنید. همچنین کمد لباس، قفسه‌ها، بوفه ها، آینه‌ها و تابلوهای دیواری منزل را نیز در جای خود محکم کنید
• اشیای بزرگ یا سنگین و همچنین ظروف شیشه‌ای‌، ظروف چینی و سایر اشیای شکستنی و ظروف حاوی مواد خوراکی و شیمیایی‌ را در قفسه‌های پایین کابینت و کمد قرار دهید.
• لوسترها و روشنایی­­ها را در جای خود محکم کنید.
• از شیشه‌های سکوریت یا لایه‌های ایمنی و برچسب‌های مخصوص شیشه برای پنجره­ها استفاده کنید.
• اشیا و ملزوماتی را که در خارج از ساختمان قرار دارند مانند کولرها، لوله­های دودکش، گلدان ها و … را در جای خود محکم کنید و آن ها را در مکان­هایی قرار دهید که خطر سقوط نداشته باشند.
• در هر اتاقی‌، محل‌های کم خطر را مشخص کنید‌ (‌مثلاً زیر یک میز مستحکم، کنار ستون‌های اصلی، کنار یا کنج دیوارهای داخلی اتاق به دور از پنجره، قفسه کتاب یا هرگونه اسباب و اثاثیه بلندی که ممکن است بر روی شما بیافتد) و در هر بار تمرین پناهگیری، در این محل‌ها پناهگیری کنید تا انجام این عمل در زمان وقوع زلزله، نیاز به صرف وقت نداشته باشد.
• به طور مرتب با اعضای خانواده‌، نحوه پناهگیری را تمرین کنید.
• مکان‌های پرخطر ساختمان را از قبیل کنار شیشه، پنجره، در‌های خروجی، دیوارهای خارجی و … با مشارکت اعضای خانواده شناسایی کنید و هنگام شروع لرزش‌ها فوراً از این مکان‌ها دور شوید.
• بعد از زلزله ممکن است سیستم های ارتباطی دچار اختلال شود و امکان ارتباط وجود نداشته باشد. بنابراین با افراد خانواده قرار بگذارید که اگر هنگام وقوع زلزله، بیرون از خانه بودید؛ کجا همدیگر را پیدا کنید. این محل باید جای امنی باشد که بر اثر زلزله احتمالی کمتر صدمه ببیند (مثلاً پارک نزدیک محل سکونت).
• همۀ اعضای خانواده باید شمارۀ تلفن یکی از آشنایان یا بستگان ساکن در شهر دیگر را از حفظ بدانند تا در مواقعی که ارتباطات در منطقه براثر وقوع مخاطره مختل می‌شود، بتوانند از این طریق از احوال یکدیگر مطلع شوند.
• کیف شرایط اضطراری (شامل جعبه کمک های اولیه، مقداری پول نقد، کپی کارت شناسایی اعضای خانواده و اسناد مهم، آب بسته بندی شده، غذای خشک و فاسد نشدنی، رادیوی باتری خور با باتری اضافه، چراغ قوه با باتری اضافه، مقداری طناب، کنسرو بازکن، سوت، وسایل بهداشت شخصی، لباس مناسب، کفش، زیرانداز پلاستیکی، داروهای مورد نیاز بیماران در خانواده و …) را برای شرایطی که مجبور به ترک منزل بودید؛ تهیه کنید و برای تأمین حداقل نیاز سه روز اعضای خانواده تجهیز و در دسترس قرار دهید.
• برای تامین نیاز حداقل ۳ روز اعضای خانواده کیف شرایط اضطراری را تجهیزکنید و به صورت دوره ای به تاریخ انقضاء مواد خوراکی، داروها و … توجه و اقلام داخل آن با اقلام تاریخ دار جایگزین کنید.
• در یک برگه مشخصات فردی، آدرس و شماره تلفن منزل، گروه خونی و بیماری خاص و داروی ویژه‌ای را که مصرف می‌شود، بنویسید و همیشه همراه داشته باشید.
• فرد یا افرادی را، برای یاری‌رساندن به بستگان و همسایگان سالخورده و معلول در شرایط اضطراری مشخص کنید.
• همۀ اعضای خانواده لازم است محل قرار گرفتن کنتورهای آب، گاز و برق ساختمان را بدانند و نحوۀ قطع کردن آن­ها را یاد بگیرند تا در شرایط اضطراری نسبت به قطع آن­ها اقدام کنند.
• کمک های اولیه و مهارت­های خودامدادی را بیاموزید.

اگر در داخل منزل یا فضای بسته بودید:

• بهترین اقدام پناهگیری است.
• فرار نکنید؛ بیشتر افراد هنگام فرار و خروج از ساختمان به‌واسطۀ ریزش دیوارها و سقف، شکستن شیشه‌ها‌ و سقوط اجسام آسیب می­بینند. فقط درصورتی‌که در طبقۀ همکف ساختمان نزدیک در خروجی یا در خانه‌های خشتی و گلی روستایی بودید، دست‌ها و بازوهای خود را روی سر و گردن قرار دهید، سریع خارج شوید و به فضای باز به ‌دور از ساختمان‌ها و هر آنچه احتمال ریزش و سقوط دارد بروید.
• برای آنکه خودتان را در برابر اشیای پرتاب شده در فضای منزل، محافظت کنید؛ با دست ها و بازوان خود، سر و گردنتان را بپوشانید.
• اگر در نزدیکی شما میز یا نیمکت مستحکمی وجود دارد؛ به زیر آن بروید، روی یک زانو بنشینید و پایه‌های میز را با دو دست محکم بگیرید.
• اگر میز یا نیمکت محکمی در نزدیک شما نبود؛ کنار ستون اصلی یا کنار یا گوشه یکی از دیوارهای داخلی منزل روی یک زانو بنشینید (دیوار داخلی دیواری است که پشت آن فضای باز مانند حیاط، خیابان و… نباشد)، با دست و بازوها سر و گردنتان را بپوشانید و تا پایان لرزه‌ها به هیچ وجه جا به جا نشوید.
• در صورت نبود مکان مناسبی برای پناه گیری از اشیای شیشه‌ای‌، پنجره‌ها‌، درهای خروجی و دیوارهای خارجی و هر چیزی که احتمال سقوط دارد‌ فاصله بگیرید و با کمک دست و بازوها از سر و گردن خود محافظت کنید.
• اگر در راهرو بودید به کنار دیوار داخلی بروید، روی یک زانوی بنشینید و با دست و بازوها از سرو گردن خود محافظت کنید.
• اگر در راه‌پله‌ها بودید به‌هیچ‌وجه به نرده‌های کنار پله تکیه ندهید، کنار دیوار داخلی به‌ دور از پنجره‌ها و شیشه‌ها روی پله بنشینید و دست‌ها و بازوهای خود را برای محافظت روی سر و گردن قرار دهید و منتظر بمانید تا لرزش‌ها تمام شود.
• اگر در رختخواب بودید‌، همان‌جا بمانید و به سمت چپ بدن بچرخید، پاها را به‌صورت جنینی به داخل بدن جمع کنید، یکدست را زیر سر قرار دهید و با دست دیگر با بالش از سر و گردن محافظت کنید ‌طوری که به‌راحتی بتوانید نفس بکشید؛ اما اگر رختخواب زیر اشیایی مانند لوستر قرار دارد، ‌فوراً جابه‌جا شوید و به محلی کم‌خطر پناه ببرید.
• اگر در فروشگاه‌ها و مراکز خرید بودید، به سمت درب‌های خروجی هجوم نبرید، از دویدن، ازدحام و فشار آوردن به جمعیت مقابل خود خودداری کنید، از قفسه‌ها و هر شیئی که احتمال سقوط دارد فاصله بگیرد، با کمک دست و بازوها از سر و گردن خود محافظت کنید و زمانی که لرزش‌ها پایان یافت محل را با حفظ آرامش ترک کنید.
• اگر در سینما یا ورزشگاه یا مکان‌های مشابه بودید، به سمت درب‌های خروجی هجوم نبرید، از دویدن، ازدحام و فشار آوردن به دیگر افراد خودداری کنید، روی صندلی‌ای که نشستید، سرخود را بین زانوها ببرید، دست‌ها و بازوهای خود را روی سرو گردن قرار دهید و تا اتمام لرزش‌ها صبر کنید، زمانی که لرزش‌ها پایان یافت محل را با حفظ آرامش ترک کنید.
• اگر در آشپزخانه، بالکن و یا موتورخانه بودید، باید سریعاً خارج شوید و از این مکان ها فاصله بگیرید.
• برای پناهگیری، در چارچوب درها قرار نگیرید چون چارچوب درها نمی‌توانند از شما در مقابل اشیای پرتاب شده در فضای خانه و یا اشیائی که سقوط می‌کنند، محافظت کنند. به علاوه، معلوم نیست که بتوانید در حالت ایستاده در چارچوب در، تعادل خود را حفظ کنید.
• مجدداً تأکید می‌شود تا اتمام لرزش‌ها در داخل منزل بمانید. بیشترین صدمات هنگام زلزله، زمانی روی می‌دهند که افراد، هنگام ورود یا خروج در معرض خطر سقوط اشیا قرار می‌گیرند.
• به هیچ وجه از آسانسور استفاده نکنید. اگر داخل آسانسور بودید سریعاً در اولین توقف، از آن خارج شوید.

.

اگر در فضای باز بودید:

• در فضای باز بمانید. بیشترین خطر در بیرون ساختمان‌ها، در در‌های خروجی و در کنار دیوارهای خارجی وجود دارد. بیشتر مصدومیت‌های ناشی از زلزله به علت ریزش دیوارها، شکستن و خرد شدن شیشه و سقوط اجسام رخ می‌دهد.
• از ‌ورود به داخل ساختمان‌ها و نزدیک شدن به ‌تیرک‌های برق و تلفن خودداری کنید.
• از خیابان‌ها و کوچه‌های تنگ و باریک به‌سرعت خارج شوید، از دیوارها، ساختمان‌ها، کابل‌های برق، دودکش و هر چیزی که ممکن است سقوط کند فاصله بگیرید و به فضاهای باز بروید، بر روی یک زانو بنشیند، کف دستان خود را برای حفظ تعادل روی زمین قرار دهید و تا اتمام لرزش‌ها مراقب وضعیت اطراف خود باشید.
• از پل‌های عابر پیاده و پل‌های هوایی ماشین‌رو دور شوید.
• اگر در نواحی ساحلی بود، ساحل را فوراً ترک کنید.

اگر در داخل خودروی در حال حرکت بودید:

• هر چه سریع‌تر در مکانی کم خطر توقف کنید (از توقف در مجاورت ساختمان‌ها‌، درختان، پل‌ها و تیرک‌های برق، تلفن و مانند آن خودداری کنید). بعد از توقف، در داخل خودرو بمانید و برای اطلاع از اخبار رادیو را روشن کنید.
• زمانی که زلزله پایان یافت‌، با احتیاط به راه خود ادامه دهید، اما از پل‌ها و جاده‌های آسیب‌دید‌ه دوری کنید.

.

• باید آماده ‌لرزش‌های بعدی باشید. ‌این لرزش ها ممکن است آن قدر قوی باشند که به ساختمان‌های بدون استحکام آسیب وارد کنند. بنابراین همیشه آماده انجام مراحل پناهگیری که در بالا به آن اشاره شد؛ باشید.
• به دلیل احتمال ناایمن شدن ساختمان، اولین اقدام بعد از اتمام لرزش‌ها، بستن شیر اصلی گاز، قطع کردن جریان برق و خروج از ساختمان است.
• به یاری افراد و همسایه‌هایی که ممکن است به کمک خاصی نیاز داشته باشند به‌ویژه بچه‌ها، سالخوردگان و معلولان بروید و به آن‌ها در برقراری ارتباط با نیروهای امدادی، تأمین سرپناه موقت، پوشاک، آب و غذا و … یاری برسانید.
• ممکن است محل سکونت در اثر لرزش ویران شود یا آن‌قدر خسارت‌دیده باشد که برای مدت‌زمان طولانی غیرقابل‌سکونت باشد، بنابراین لازم است برای مدتی به محل‌هایی که مراکز امدادی برای اسکان اضطراری در نظر گرفته­اند مراجعه کنید و در آن مستقر شوید.
• از ‌نزدیک شدن به نواحی آسیب‌دید‌ه دوری کنید، مگر آنکه ‌پلیس‌، مأموران آتش­نشانی یا سازمان‌های امدادی به کمک نیاز داشته باشند.
• از تجمع در خیابان‌ها خودداری کنید و مسیرها را برای عبور و مرور وسایل نقلیه امدادی، باز بگذارید.
• به افراد آسیب‌دیده یا گیر افتاده کمک کنید، به آن‌ها روحیه بدهید تا نیروهای امدادی برسند.
• در صورت نیاز و آشنایی با کمک‌های اولیه، اقدامات اولیه را برای مصدومان انجام دهید. در صورت احتمال آسیب به ستون فقرات مصدومان از جابجا کردن آنان یا بیرون کشیدن از زیر آوار بدون بی‌حرکت سازی و فیکس کردن آنان خودداری کنید. افراد با جراحت‌های شدید را حرکت ندهید مگر اینکه در معرض خطر جدی ناشی از جراحت‌های بعدی باشند.
• از تلفن به‌جز در موارد اضطراری استفاده نکنید.
• به شایعات توجه نکنید و اطلاعات لازم را از منابع محلی موثق و رادیو دریافت کنید.
• برای کسب اطلاعات ‌در مورد اقداماتی که پس از وقوع زلزله به‌منظور بازگشت به منزل باید انجام دهید، لازم است به ‌اخبار رادیو گوش فرا دهید.
• تنها در صورت نیاز و اعلام مسئولین نسبت به خروج از شهر اقدام کنید.
• هنگام مراجعه به منزل پس از وقوع زلزله، از روشن کردن کبریت، فندک و زدن کلید برق خودداری و پس از اطمینان از عدم نشت گاز و رعایت اقدامات احتیاطی مانند باز کردن پنجره‌ها، کنترل لوله‌های گاز از نظر شکستگی یا داشتن نشتی، فقدان استشمام بوی گاز نسبت به زدن کلید و روشن کردن لامپ، اقدام کنید؛ در صورت استشمام بوی گاز یا نشت گاز، از زدن کلید برق خودداری و فوراً ساختمان را ترک کنید و شیر اصلی گاز را از بیرون ببندید.
• تا اتمام پس‌لرزه‌ها شب‌ها یک نفر در منزل بیدار و هوشیار باشد.
• در صورت وجود آسیب و شکاف در سقف، دودکش ها، دیوارها و دیگر قسمت های ساختمان با یک کارشناس مشورت کنید.
• صدمات وارده به سیستم برق و خطوط آب و فاضلاب ساختمان را بررسی کنید؛ در صورت مشاهده جرقه، یا استشمام بوی سیم سوخته و … به‌سرعت فیوز کنتور برق را قطع و نسبت به رفع عیوب احتمالی با کمک متخصص اقدام کنید.
• قفسه‌ها و کابینت‌ها را باید ‌بااحتیاط باز کنید، زیرا اشیای موجود در آن‌ها ممکن است سقوط کنند.
• وسایل واژگون شده از مسیرهای خروج خالی گردد.